ប្រវត្តិខ្លះៗរបស់បីតាទស្សនៈវិទូ សួក្រាត

សូក្រាត គឺជា​ទស្សនវិទូជនជាតិក្រិច​កើត​នៅ​ក្រុង​អាថែន រស់នៅប្រហែលជា​ឆ្នាំ ៤៧០មុនគ.ស
ដល់​ឆ្នាំ​៣៩៩ មុន​គ.ស​​។ ​ចំពោះកុមារភាពនិងយុវភាពសូក្រាតវិញគេពុំដឹងអ្វីច្បាស់លាស់ទេ
ពី​​​​​ព្រោះ​គេពុំដែលមានឯកសារដែលរៀបរាប់ពីផ្នែកនេះឡើយ។ចំពោះរូបសម្បត្តិវិញ​ សូក្រាតជា​បុគ្គល​​​ម្នាក់ដែលមានរូបរាងកាយអាក្រក់អាក្រីមិនគួរឲ្យមើលសោះ។      ចំនែកឯមុខ​មាត់គ្មានគួរ​ឲ្យ​ចូល​​​​​ចិត្តសោះ សូក្រាតបាន​ក្លាយជា​អ្នក​ទស្សនវិជ្ជា​ម្នាក់​ដែល​សំខាន់ និង​ល្បីល្បាញ នៅក្នុង​ប្រវត្តិសាស្រ្ត​របស់​ពិភពលោក​។ ការងារ​របស់​គាត់​គឺ ការនិយាយ​រិះគន់​ទៅអោយ​មុនស្ស​ទាំងអស់​ក្នុងន័យកែលំអ​។ នេះ​គឺជា​វិធីសាស្រ្ត​របស់​សូក្រាត​។ សូក្រាត​បាន​អភិវឌ្ឍ នូវ​វិធីសាស្រ្ត​បង្រៀន​។ វិធីសាស្រ្ត​របស់​គាត់​គឺ​គ្រូ​ត្រូវតែ​សួរ​ទៅ​កូនសិស្ស អំពីអ្វី ដែល​យើង​កំពុង​រៀន ហើយ​ដូចនេះ​គឺ​ធ្វើអោយ​មាន​ការសន្ទនា​ក្នុង​ការសិក្សា​។ ឧទាហរណ៍ សូក្រាត សួរ​កូនសិស្ស​ថា៖«ព្រះចន្ទ័ គឺជាអ្វី?» អ៊ីចឹង កូនសិស្ស​ឆ្លើយថា (ឧទាហរណ៍) ព្រះចន្ទ​គឺជា​ភ្លើង​នៅពេលយប់ ហើយ​លោកគ្រូ នឹង​ចាប់ផ្តើ​មពន្យល់​ទៅ​កូនសិស្ស អំពី​សំនួរ​នោះ​។ សូក្រាតមានឪពុកឈ្មោះSophronisqueដែល​ជា​ជាង​ចំលាក់់​ថ្ម និងម្ដាយឈ្មោះPhénarète​​​​ជាឆ្មបសំរាលកូន។សូក្រាតកើតនៅទីក្រុង Athènesក្នុងខ័ណ្ឌAlopèce។លោកពូកែវោហារណាស់់ទាល់់តែចៅក្រម ​ទាំងសាបសិបTrentesក្រោមឱវាទរបស់់Spartesបានហាម​​​​មិនអោយ ​បង្រៀនវីជ្ជាវោហារ ហើយម្យ៉ាងទៀតបានត្រូវAristophaneនិយាយ ចំអកអោយ​ថា​ជា​មនុស្សពូកែបង្ហាញរឿងហេតុអាក្រក់់ថាត្រឹមត្រូវល្អ។ សូក្រាតដូចÉchineដែរដែល​បានបង្រៀន​វិជ្ជា​វោហារមុនគេបង្អស់់ប៉ុន្តែលោកបានធ្វើសុន្ទរកថាមុនគេអំពីសុជីវធម៌(របៀបរបបរស់់នៅ)។ ហើយ លោកសូក្រាតជាទស្សនវិទូទីមួយដែលត្រូវគេថ្កោលទោសប្រហារជីវិតហើយត្រូវបានប្រហារជីវិត។


សូក្រាតមិនចង់់ធ្វើដំណើរឆ្ងាយទេលើកលែងតែទៅធ្វើទាហាន។លោកចូលចិត្តកីឡាណាស់់។​ គេ​ដឹង​​​​​​ថា​​សូក្រាតបានចូលទៅវាយប្រយុទ្ធនៅឯAmphipolisហើយបានជួយលើកXénophonឡើង​ពេល​​​ធ្លាក់់ចេញ ពីសេះក្នុងពេលច្បំាងគ្នានៅឯDéliumហើយបានជួយសង្រ្គោះជីវិតXénophon។ ខណៈ​​ដែលអ្នកក្រុងអាតែននំាគ្នារត់់គេចខ្លួនយ៉ាងប្រសាច សូក្រាតវាយប្រយុទ្ធដកថយយឺតៗ ​ហើយ​ដោយ​​​​​​​​​​ស្ងប់់ស្ងាត់់​​ហើយងាកក្រោយម្ដងៗដោយត្រៀមខ្លួនរួចជា​ស្រេច ដើម្បីវាយរុញ​ច្រានសត្រូវ​ណា ដែលបំរុង ​លោតមកលើរូបលោក ។ សូក្រាតជាមនុស្សដាក់់់ទាបខ្លួន មិនវាយឫកប៉ុន្តែប្រកប​ដោយ​​​​​ មោទនភាពចំពោះខ្លួនឯង ៖ថ្ងៃមួយAlcibiade (សិស្សរបស់់លោក)បានប្រគល់់​ជូនលោក​នូវ​ដីធ្លាធំមួយដើម្បីទុកសង់់ផ្ទះ។ សូក្រាតបាននិយាយទៅAlcibiadeថា បើខ្ញុំត្រូវការ​ស្បែកជើង​ហើយ​ប្អូន​ឯងយកស្បែកសត្វមកអោយខ្ញុំធ្វើស្បែកជើងដោយខ្លួនឯង,តើប្អូនឯងជឿទេ ថាបើទទួល​យក​ដី​ឡូនោះមក,គេមិននិយាយដើមទេអី?។ជាញឹកញយ ពេលដែល សូក្រាត​សំលឹង​មើលគំនរ​ឥវ៉ាន់់​គេ​ដាក់់​លក់់នៅទីផ្សារ,លោកស្រដីនឹងខ្លួនឯងថា “Combien il y en a dont j`ai nul besoin? “ដែលប្រែថា តើមានរបស់់ទំាងនោះប៉ុន្មានដែល ខ្ញុំមិនត្រូវការទាល់់តែសោះ?​ លោកសូត្រ កាព្យមួយ​នេះញឹក​ញាប់់​​​​ណាស់់៖ “Ornements d`argent et de pourpre servent au théâtre,non à la vie.” ប្រែថា៖ គ្រឿង​​តុបតែងលំអពណ៌ប្រាក់់និងក្រហមប្រើសំរាប់់សំដែងល្ខោន, មិនសំរាប់់ចិញ្ចឹមជីវិតទេ។Aristoteបាននិយាយថាសូក្រាតមានប្រពន្ធពីរគឺ Xanthippeដែលបានផ្ដល់់កូនប្រុសមួយឈ្មោះLamproclès ហើយប្រពន្ធមួយទៀតគឺ Myrtoដែលលោក​បានរៀបការ​ជាមួយដោយ​គ្មានចំណងដៃ​ហើយបាន​មាន​​​​​កូនពីរនាក់់គឺ Sophroniques និង Ménéxène។

 

លោកសូក្រាតស្អប់់ខ្ពើមមនុស្សដែលនិយាយចំអកឡកឡើយអ្នកដទៃតែលោកលើកតំកើងឫ​​ក​​ពារ​​​ថ្លៃថ្នូររបស់់លោក ហើយមិនដែលបង្គាប់់ លុយពីនរណាម្នាក់់ឡើយ។លោកចូល​ចិត្ត​និយាយ​ថា៖​មនុស្ស​ដែលកំពុងឃ្លានបាយ មិនពិនិត្យមើលទឹកសម្លទេ ហើយមនុស្សដែលស្រេកទឹក មិនរង់់​ចាំ​គេ​​យកទឹកមកជូននោះទេ ហើយ អ្នកដែលចេះរស់់នៅ ដោយគ្មានត្រូវការរបស់់របរមិនចំាបាច់់ គឺពិតដូចជាព្រះអាទិទេព ។ លោកសូក្រាតអះអាងថា ពេលលំហែគឺជា​គុណ​ប្រយោជន៏​មួយដ៏​ប្រ​សើរ​​​​​​​បំផុត។ ចំពោះលោកសូក្រាត,គុណធម៌មានតែមួយទេគឺ ចំណេះដឹង ហើយ គុណ​វិបត្តិ​ក៏មាន​តែមួយដែរគឺសេចក្ដីល្ងង់់ភាពសំបូរហូរហៀរនិងភាពហ៊ឺហាជាគឺជាគុណវិបត្តិ, មិនមែនផ្លាកសំគាល់់​កិត្តិយសនោះទេ។គេបានស្នើរយោ​បល់់ពីលោកជាញយថាតើមនុស្សត្រូវតែរៀបការ ឫយ៉ាងណា?​លោក​ឆ្លើយតបថា ទោះជាអ្នកធ្វើយ៉ាងម៉េច ក៏នៅតែស្ដាយក្រោយដែរ។ លោកទូន្មាន​អោយយុវជន​យុវនារីឧស្សាហ៏មើលរូបខ្លួនឯងក្នុងកញ្ចក់់ ហើយថាបើឃើញថាខ្លួនឯងរូបស្អាត សូមមានមោទន​ភាពចំពោះខ្លួនឯងចុះ។ ប៉ុន្តែបើឃើញថារូបខ្លួនឯងអាក្រក់់ សូមបំភ្លេចវាចោល​ដោយចំណេះ​ដឹង​របស់់ខ្លួន។ថ្ងៃមួយលោកសូក្រាត​​​បានអញ្ជើញភ្ញៀវអ្នកមានៗ ​មកញុំាអាហារនៅឯផ្ទះរបស់់​លោក​ស្រាប់់​​តែ​​Xanthippe​​​ប្រពន្ធរបស់់លោកមានអារម្មណ៏មិន ស្រួលក្នុងចិត្ត ។លោកក៏និយាយ​ប្រាប់់ថាកុំ​ទោម្នេញចិត្តអី,បើពួកគេ មនុស្សល្អជាទេ​ពួកគេនឹងចូលមកអង្គុយឯតុដោយស្ម័គ្រចិត្ត។ប៉ុន្តែ​ប្រ​សិន​​ ​ជាពួកគេជាមនុស្សមិនល្អជាវិញ​ សូមកុំខ្វល់ខ្វាយចិត្តធ្វើអី។លោកនិយាយ ថាមនុស្សទំាង​អស់់រស់់នៅដើម្បីញុំា រីឯលោកវិញញុំាដើម្បីរស់់។ លោករស់់​នៅមាន​របៀបរបប​ល្អប្រសើរ​ណាស់់​ដែល​អនុញាតិអោយលោក តែម្នាក់់ឯងរួចខ្លួនពីជំងឺប៉ែសចង្រៃ(la peste)ដែលបាន​រាតត្បាត​ទីក្រុង​អា​​តែន​។ លោកអះអាងថាមានបីសាចដែលបង្ហាញអនាគតរបស់់លោក ហើយថាអំពើល្អជារបស់់ មានសារៈសំខាន់់ រួចថាលោកដឹងតែរឿងមួយប៉ុណ្ណោះគឺសេចក្ដីល្ងង់់របស់់ខ្លួនឯង ហើយអ្នកដែល​ឆាប់​ទិ​ញការកោតសរសើរ នឹងមិនមានសង្ឃឹមរស់់ដល់់ចាស់់ទេ។ Mélitos,Lycon និង Anytos(Mélitos ជាអ្នកប្រឌិតការចោទប្រកាន់់)បាន ចោទប្រកាន់់​សូក្រាតថា​មានទោស​ដោយការ​មិនទទួលស្គាល់់ព្រះអាទិទេពរបស់់រដ្ឋ និងចង់់នំាបញ្ចូលព្រះអាទិទេពថ្មី ហើយក៏ចាប់់ទោសផង​ដែរ​ពីការបង្ខូចយុវជន។ ពិន័យទោសដែលគេដាក់់ស្នើ៖គឺមរណភាព។សូក្រាតត្រូវបានគេថ្កោលទោស ដោយការបោះឆ្នោតលើសពីសំលេងប្រឆំាងចំនួន២៨១សំលេង។ កាលដែល ចៅក្រមស្នើ​អោយ​គេ​ថ្កោលទោសលោកដោយដាក់់ពិន័យប៉ុន្មាននោះ,លោក សូក្រាតបាន​ប្រកាស់់ថា​នឹងបង់់ប្រាក់់​ចំនួន​២៥​​drachmes​​(Eubulideថាលោក សន្យាបង់់ដល់់់១០០drachmes)។ភ្លាមនោះ​ដោយចៅ​ក្រមមាន​ការ​អ៊ូអ៊ែ លោកក៏មានប្រសាសន៌បន្ថែមទៀតថា៖ សំរាប់់អ្វីដែលខ្ញុំបានធ្វើ ខ្ញុំគិតថាលោកអ្នកគួរតែ ចិញ្ចឹម​​​​​​​​​ខ្ញុំអោយរស់់នៅឯPrytanée។ពេលនោះពួកគេក៏ថ្កោលទោសសំលាប់់​លោក​ដោយ៨០​សំ​លេង​​​ភាគច្រើន។គេយកលោកទៅដាក់់គុក រួចហើយ ប៉ុន្មានក្រោយមក លោកក៏ផឹកទឹកថ្នាំពុល(la cigue)បន្ទាប់់ពីមានការសន្ទនា ជាច្រើនហូរហែរដែល​លោកប្លាតុងបានសរ​សេ​រ​រៀបរាប់់​ក្នុងសៀវភៅ​Phédon​​​របស់់លោក។ លោកសូក្រាតទួលមរណភាពមិនយូរប៉ុន្មានផង ស្រាប់់តែអ្នកក្រុងអាតែន សោក​​​ស្ដាយហើយក៏បិទទីប្រកួតកីឡា និងសាលាហ្វឹកហ្វឺនកីឡា រួចនំាគ្នា មកថ្កោល​ទោសអ្នក​ចោទ​​​​ប្រកាន់់សូក្រាតទំាងអស់់,ខ្លះអោយនិរទេសខ្លួន ឯ Mélitos ត្រូវទទួលទោសប្រហារជីវិត។ពួកគេបានផ្ដល់់កិត្តិយសលោកសូក្រាត ដោយស្ថាបនារូបចំលាក់់សូក្រាតធ្វើទង់់ដែង ដែលជា​ស្នា​ដៃ​​​​របស់់Lysippe, តំកល់់នៅឯPompéion។

 សូក្រាត ផ្លាតូ និង​ អារីស្តូត បាន​ធ្វើអោយ​ទស្សនវិជ្ជា​នៅ​បស្ចឹមប្រទេស​មានអនុភាពខ្លាំង សំរាប់​អភិវឌ្ឍន៍​នូវ​អភិសមាចារ និង​តក្កវិជ្ជា​។

ដកស្រង់អត្ថបទទាំងស្រុងពីវេបសាវីគីប៉ីឌា